Za chorobę zawodową uważa się zespół objawów, wywołanych działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy lub nabytych poprzez sposób jej wykonywania. W przypadku rozpoznania choroby zawodowej, pracodawca ma wobec pracownika ściśle ustalone obowiązki.
Choroba zawodowa w świetle Kodeksu Pracy
Do czynników, zagrażających zdrowiu w miejscu pracy, należą m.in.: stałe narażenie na zanieczyszczenia, konieczność pracowania w niedogodnej pozycji, wykonywanie forsownych czynności lub stałe przebywanie w otoczeniu, zawierającym czynniki szkodliwe dla zdrowia. Kodeks pracy dokładnie określa, które schorzenia można uznać za chorobę zawodową. W celu stwierdzenia, że dana choroba została wywołana czynnikami oddziałującymi w miejscu pracy, należy sprawdzić, czy znajduje się ona w wykazie chorób zawodowych (załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych – t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1367). Jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można bezspornie albo z wysokim prawdopodobieństwem stwierdzić, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, to chorobę uznaje się za zawodową. Chorobami zawodowymi mogą być np.: zespół cieśni nadgarstka, rozedma płuc, choroba mikrofalowa, gorączka metaliczna, ołowica itd.
Komu i kiedy należy zgłosić podejrzenie choroby zawodowej?
Rozpoznanie choroby zawodowej może nastąpić w okresie zatrudnienia pracownika w organizacji lub po jego zakończeniu. W tym drugim przypadku, okres, w którym można zgłosić chorobę zawodową jest ściśle określony przez Kodeks Pracy i zależy od rodzaju schorzenia, wymienionego w wykazie chorób zawodowych. Warunkiem uznania schorzenia za chorobę zawodową w takim wypadku, jest wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych, które wystąpiły w okresie przewidzianym ustawowo.
Każde podejrzenie choroby zawodowej, pracodawca powinien zgłosić właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu oraz okręgowemu inspektorowi pracy. Jednak nie tylko pracodawca ma obowiązek zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej. Spoczywa on również na lekarzu podmiotu właściwego do rozpoznania choroby. W każdym przypadku podejrzenia wystąpienia takiej choroby, zarówno lekarz, jak lekarz dentysta, ma obowiązek skierować pacjenta na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej.
Podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej może również zgłosić pracownik lub były pracownik, który zauważa u siebie objawy, mogące wskazywać na jej pojawienie się. Pracownik aktualnie zatrudniony może jednak to zrobić wyłącznie za pośrednictwem lekarza, sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną. Podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej należy zgłosić niezwłocznie, używając w tym celu formularza, określonego w rozporządzeniu w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób. Jeżeli choroba zawodowa ma ostry przebieg albo jeśli zachodzi podejrzenie, że była ona przyczyną śmierci pracownika, dodatkowo należy dokonać zgłoszenia w formie telefonicznej.
Postępowanie pracodawcy w przypadku rozpoznania choroby zawodowej
Do obowiązków pracodawcy w przypadku rozpoznania choroby zawodowej u pracownika, należy przede wszystkim ustalenie przyczyn powstania choroby oraz charakteru i rozmiarów zagrożenia. Działania te, pracodawca powinien podejmować w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym. Obowiązkiem pracodawcy jest również natychmiastowe usunięcie czynników, powodujących powstanie choroby zawodowej oraz zastosowanie innych niezbędnych środków zapobiegawczych. Pracodawca musi również zapewnić realizację zaleceń lekarskich.
Pracodawca zobowiązany jest także do prowadzenia rejestru, obejmującego przypadki stwierdzonych chorób zawodowych oraz ich podejrzeń. Musi on również przesłać zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej do instytutu medycyny pracy oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego.
W przypadku stwierdzenia, że choroba zawodowa faktycznie występuje u pracownika, pracodawca ma obowiązek przeniesienia go do innej pracy, w której nie będzie on narażony na działanie czynnika, który wywołał objawy choroby. Termin i czas na przeniesienie pracownika, zawarte są w orzeczeniu lekarskim. Przeniesienia dokonuje się w trybie polecenia służbowego, nie ma więc potrzeby wypowiadania warunków pracy lub zawierania porozumienia stron. Podobne zasady dotyczą pracownika, który legitymuje się orzeczeniem lekarskim, stwierdzającym niezdolność do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek m.in. choroby zawodowej, nieuznanego jednak za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS. Takiego pracownika, pracodawca również przenosi do odpowiedniej pracy. Jeżeli przeniesiony pracownik otrzymuje wynagrodzenie niższe, niż w poprzedniej pracy, przysługuje mu dodatek wyrównawczy – jednakże przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy.
